Năm nay, có lẽ do thời tiết thuận lợi nên nấm mối mọc 2 đợt. Đợt 1 vào tháng 6 vừa rồi, đợt 2 là mấy ngày vừa qua.
Như thường lệ, sau cơn mưa chiều, sáng ra, tôi lại để mắt vào các bụi rậm thăm chừng nấm mọc. Những búp nấm vừa nhú xen lẫn đám nấm sắp bung dù. Nhìn những tai nấm óng mượt thân màu trắng, đầu màu xám tro, tôi khe khẽ đưa 2 ngón tay kẹp vào thân nấm gần gốc nhẹ nhàng nhổ bỏ vào rổ. Nhổ nấm phải khe khẽ nhấc lên cả rễ, không thể vội vàng bứt ngang thân hoặc kéo mạnh tay sẽ chỉ có được phần dù nấm. Nấm dai và ngon ở phần thân. Cứ vạch lá ủ nhổ hết chỗ này lại đến chỗ khác.
Hồi còn nhỏ, tôi thường theo má đi hái nấm sau cơn mưa. Hai má con say sưa nhổ, có khi được cả bao mang về. Má lựa những nấm búp hoặc vừa sắp bung dù mang ra chợ bán, số bị gãy giập thì xào lên, nêm gia vị để dành nấu canh ăn dần. Hồi đó, tôi thích nhất món nấm mối nấu với rau tập tàng. Một món canh dân dã quen thuộc, chỉ cần ra vườn hái một ít rau ngót, rau má, đọt rau dền...
Những tai nấm lớn thì ngắt đôi, nhỏ để nguyên, bắc chảo phi chút dầu phộng thả nấm vào xào đều, nêm gia vị đến khi nấm chín mới đổ nước vào để nấu canh, nước sôi vài phút bỏ rau vào canh lửa vừa chín tới nêm nếm vừa ăn.
Bữa cơm thanh đạm với món canh nấm rau tập tàng cần có thêm món muối ớt mới đủ vị. Tôi nhớ cối muối ớt giã cầu kỳ của ba. Khi giã chung muối và ớt đến nhỏ mịn, gắp than lửa đỏ bỏ vào cối thổi nhẹ cho hơi nóng tỏa đều cối, làm khô muối và ớt. Trút muối ra chén thành những hạt màu đỏ xanh của ớt, màu trắng của muối trộn đều rất bắt mắt. Múc bát canh vào chén và thưởng thức mùi hương thơm đặc trưng của nấm hòa quyện mùi rau tập tàng, vừa mềm vừa thơm.
Thập niên 80 của thế kỷ trước, khi tôi đi công tác ở cơ sở, mùa mưa thường ít việc nên anh em hay vào rừng tìm măng le, nấm các loại. Nhờ đó, tôi biết thêm một số loại nấm như nấm dai, nấm mọc trong bụi le, gọi là nấm le, nấm cối...
Đặc biệt hơn là nấm mối than, loại nấm búp nhỏ chỉ bằng đầu ngón tay út, khi mới nhú lên toàn thân một màu xám nâu, khi bung dù mới thấy thân màu trắng xám. Khi nấu ăn cũng ngon ngọt hương vị như nấm mối trắng.
Còn một loại nấm cùng họ với nấm mối gọi là nấm gạo, thân nấm bé như đầu đũa con, khi bung dù giống như nấm mối than, chất lượng ngon như các loại nấm mối. Ngoài ra, nhiều loại nấm ăn được có màu trắng xám, thân dai, chỉ có người sành ăn mới phân biệt hết.
Tôi lần tìm lại những thông tin về nấm mối thì thấy, ngoài làm thức ăn còn có tác dụng như tăng cường đề kháng, ngăn ngừa ung thư… Ngày nay, nấm mối tự nhiên ít. Vậy nên, cứ mùa mưa đến, tôi lại trông chờ những tai nấm mối xuất hiện, nơi mảnh vườn nhà.