Những ngày này, phố núi Pleiku dường như chìm đắm trong bầu không khí ẩm ướt, se lạnh, mưa nối mưa dai dẳng cả tuần. Thảng hoặc, mặt trời bất chợt xuất hiện rồi lại nhanh chóng ẩn mình trong từng lớp mây đen sũng nước. Thiếu ánh nắng để làm khô bánh phở nên hơn chục ngày qua, tại lò phở gia đình, 2 anh em Khưu Triều Bảo (SN 1996), Khưu Triều Long (SN 1997) vừa tất bật nhóm lò sấy bánh, vừa chủ động theo dõi tiết trời để tranh thủ kéo bánh ra phơi.
Còn ở phía dưới lò phở, anh Bảo đang tất bật thu gom từng mẻ bánh, cẩn thận kiểm tra độ ẩm, độ dẻo trước khi đưa vào máy cắt thành sợi. Xong công đoạn này, anh lại thoăn thoắt leo lên mái nhà thu gom các phên bánh còn lại. Gác chồng phên bánh lên kệ, anh Bảo nhẹ giọng: “Những ngày có nắng, tầm 16-17 giờ là làm xong việc. Còn những ngày mưa kéo dài, có hôm chúng tôi phải canh sấy bánh tới 12 giờ đêm”.
Anh Bảo, anh Long là thế hệ con cháu đời thứ tư đang tiếp nối nghề làm phở gia truyền. Nhớ lại nguồn gốc nghề phở gắn với sự xuất hiện lò phở trên vùng đất cao nguyên Pleiku, ông Khưu Phát Chương-cha của anh Bảo và anh Long-hồi tưởng: “Theo lời kể của mẹ tôi là bà Trần Thị Mùi, ông bà ngoại là người dân tộc Tày ở tỉnh Cao Bằng. Khi di cư vào Pleiku, ông bà tôi đã mở lò phở để mưu sinh. Lò phở được mở năm 1964, thuộc đường Bà Triệu ngày nay. Thuở đó, ông bà làm bánh phở Bắc, sợi mềm, cọng to, thái bằng tay.
Khi mẹ tôi lấy chồng đã mang theo nghề làm bánh phở truyền tới đời tôi, rồi tới các con tôi hiện nay. Từ bánh phở Bắc truyền thống đã dần dà được cải tiến thành bánh phở khô Gia Lai để phù hợp với điều kiện bảo quản, nhu cầu thị hiếu tiêu dùng”.
Kế thừa nghề truyền thống của gia đình qua các thế hệ, năm 2019, 2 anh em anh Bảo đều tuân thủ nghiêm các điều kiện, nguyên tắc làm nghề, luôn đặt chất lượng, uy tín lên hàng đầu. Mặc dù số lượng lò phở mở ngày càng nhiều, một số đầu tư máy móc công nghệ hiện đại để sản xuất nhưng uy tín, giá trị, chất lượng phở của lò phở gia đình họ Khưu vẫn được giữ vững.
Nghề không phụ người. Từ nghề bánh phở truyền thống của gia đình, không chỉ ông Chương và các con tiếp nối thành công, gây dựng sự nghiệp vững vàng, ổn định về mọi mặt mà nhiều anh em, người thân trong gia đình, dòng họ cũng đã mở lò sản xuất bánh phở, góp phần xây dựng và quảng bá thương hiệu phở khô Gia Lai.
Theo một số tài liệu, danh từ “phở” được xuất hiện lần đầu tiên trong từ điển Việt Nam vào năm 1930, do Hội Khai trí Tiến Đức khởi thảo và giải nghĩa: “Phở là món ăn bằng bột gạo thái nhỏ, với nước lèo bằng thịt bò bằm”. Theo đó, bánh phở là thành phần đầu tiên, quan trọng và không thể thiếu của món ăn nổi tiếng này.
Suốt mấy chục năm có mặt ở vùng đất cao nguyên đầy nắng và gió, cho dù ở phiên bản nào, định dạng nào, là sợi phở Bắc chính gốc hay biến tấu thành sợi phở khô Gia Lai thì cũng đều được người dân yêu thích, trở thành món ăn phổ biến, gắn bó với đất và người Gia Lai nói chung, Pleiku nói riêng.
Đối với những người Pleiku ở xa, phở khô Gia Lai chính là một phần ký ức thân thương của quê hương, của tình thân gia đình. Bà Nguyễn Thị Phương Lan (18 Bà Triệu, phường Phù Đổng, TP. Pleiku) chia sẻ: “Các anh chị tôi đều sinh ra, lớn lên ở Pleiku. Mặc dù mấy chục năm sinh sống, lập nghiệp ở Tiền Giang, TP. Hồ Chí Minh, Đắk Nông nhưng mọi người vẫn không quên hương vị món phở khô Gia Lai. Mỗi khi nhớ nhà, nhớ món ăn này là anh chị nhắn tôi gửi bánh phở cho, dù trong đó không thiếu chỗ bán. Và, nhất định phải là phở khô được làm thủ công mang hương vị truyền thống chứ không phải loại nào khác”.
Nghề làm bánh phở là nghề thủ công truyền thống nên không hề nhàn nhã. Tại lò phở nhà họ Khưu, các khâu liên quan đến yếu tố chất lượng, quy trình chế biến thành phẩm vẫn được thao tác hoàn toàn thủ công, nhất là tuân thủ công đoạn phơi bánh dưới ánh nắng mặt trời. Theo chia sẻ của ông Chương, bánh phở ngon phụ thuộc rất nhiều yếu tố từ chọn gạo, kỹ thuật pha chế bột, nguồn nước, nhiệt độ và thời gian phơi bánh. Nếu như mùa nắng, độ ngon của bánh phở có thể đạt 9-10 điểm thì vào mùa mưa chỉ tầm 6-7 điểm.
Đi đôi với chất lượng, danh tiếng phở khô Gia Lai ngày một vươn xa đồng nghĩa nhu cầu, thị trường tiêu thụ mặt hàng này ngày càng rộng mở. Hiện nay, lò phở của gia đình họ Khưu thường xuyên cung cấp bánh phở cho khách hàng ở các tỉnh, thành như: TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Quảng Bình, Tây Ninh.
Sự tin tưởng lựa chọn của khách hàng là câu trả lời xác thực nhất. Đồng thời là động lực, là điều thôi thúc thế hệ 9X nhà họ Khưu gìn giữ những giá trị truyền thống, nối tiếp nghiệp làm phở được trao truyền qua 4 thế hệ của đại gia đình.